تحلیل حکایات اسرارنامه، بر پایۀ نظریۀ کانون روایت (درونی و بیرونی) ژنت

روایت‌شناسی رشته‌ای نوپا در عرصۀ نقد ادبی است و یکی از نمایندگان برجستۀ آن، ژرار ژنت نام دارد که توانست با طرح و تکمیل دو مقولۀ «وجه» و «لحن»، خوانشی نوین از کانون روایت ارائه دهد. در مقولۀ لحن، روایت با توجه به اینکه موقعیت راوی نسبت به رخدادهای روایت‌شده چگونه باشد، به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم می‌شود. تحلیل و بررسی این دو نوع روایی در یک متن ادبی، می‌تواند بازگوکنندۀ شگردهای یک نویسنده یا شاعر برای عینیت‌بخشی به امور انتزاعی و نامحسوس باشد. در متون ادبی، به کمک روایت، تجربه‌های جهان درونی راوی و شخصیت‌های داستان به جهان بیرون منتقل می‌شود. در میان داستان‌پردازان فارسی‌زبان، عطار نیشابوری جایگاه ویژه‌ای دارد. او در اسرارنامه با بهره‌گیری از مؤلفه‌های روایی گوناگون به اثر خود اعتبار بخشیده است. از این رو، در مقالۀ حاضر، با استناد به منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی، مهم‌ترین شاخصه‌های روایی اسرارنامه با تکیه بر نظریۀ کانون روایت (درونی و بیرونی) ژنت بررسی و کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که در میان کانون‌های روایت درونی و بیرونی، به ترتیب «زاویۀ دید دوم شخص» و «سوم شخص محدود» از بیشترین بسامد برخوردار بوده‌اند. همچنین، مشخص شد هدف اصلی عطار از دست‌مایه قرار دادن شگردهای روایی، محسوس جلوه‌دادن مقوله‌های انتزاعی و ذهنیِ عمدتاً تعلیمی و عرفانی بوده است.